Быйыл биһиги биир дойдулаахпыт поэт, суруйааччы, тылбаасчыт, Христофор Суздалов төрөөбүтэ 90 сылын туолар.
Суздалов Христофор Алексеевич 1934 сыллаахха Верхоянскай оройуонун (билиҥҥитэ Усуйаана оройуонун)Уйаандьы сэлиэнньэтигэр көс кыылдьыт табаһыт дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Аҕата Суздалов Алексей Васильевич Абый оройуонуттан төрүттээх, ийэтэ Суздалова Дарья Дмитриевна Верхоянскай оройуонуттан төрүттээх этилэр. Кини оскуолаҕа 1944 сыллаахха үөрэнэ киирбитэ. Оскуолаҕа үөрэнэр сылларыгар үөрэҕэр туйгуннук үөрэнэр этэ. Уйаандьы окуолатыгар үөрэнэ сылдьан бастакы ОРАН диэн хоһоонун суруйбута. Уйаандьы сэттэ кылаастаах оскуолатын бүтэрэн баран, Хаһааччыйа орто оскуолатыгар үөрэнэ барар. 1955 сылга оройуон салалтата үөрэххэ баҕалаах сырдыкка тардыһар уолу таба көрөн Герцен аатынан институтка үөрэттэрэ ыытар. Бу үөрэнэр сылларыгар литература куруһуогар сылдьан, эбээн букубаара тахсарыгар көмөлөспүтэ уонна бэйэтэ утуу-субуу оҕолорго аналлаах кинигэлэрин таһаартарбыта. 1960 сылга институту ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрэн, салгыы Уус-Алдан Суоттутугар химия уонна биология курдук ыарахан предметтэргэ учууталынан үлэлээбитэ. Салгыы Силээннээх орто оскуолатыгар эмиэ биология, химия уонна физкультура учууталынан үлэлээбитэ. Манна үлэлиир сылыгар оҕолорго литературнай куруһуогу тэрийэн үлэлэппитэ. Ол кэннэ Суотту, Хатырык орто оскуолаларыгар үлэлээбитэ.
Христофор Алексеевич эбээн тылыгар саха поэттарын С. Данилов, К. Туйаарыскай, К. Уурастыырап, С. Дадаскинов уо.д.а. хоһооннорун тылбаастаабыта.
Кини кылгас да буоллар, чаҕылхай олоҕу олорбута. Баара суоҕа 30 сааһыгар күн сириттэн туораабыта.
Оройуоннааҕы киин библиотека Христофор Суздалов оҕолорго анаан эбээннии тылынан суруйан хаалларбыт хоһооннорун кытта билиһиннэрэр. Хоһооннор нууччалыы тылбаастара эмиэ киирдэ.
Оран (Домашний олень)
Калданя мэрэты
Таҥнялкан оранты
Нэлкэни эмчэлэн
Нергэтлэ бэриптэн
Домашний олень
С рогами изогнутыми
И с торчащим вперед плоским отростком
Домашний олень с приходом весны
В зарослях пушицы пропадает.
Уямкан (Горный баран)
Койтаня таланя
Коелкэн уямкан
Кадаркан ойдукун
Эрэли мэнриттэн.
Хингуня инҥатан
Хунҥэдук эдэмрэн,
Чиктыкан бодэлэн
Навтаду илаттан.
Горный баран
Баран с крутыми
И блестящими рогами
С высокой крутизны
Глядит вокруг.
От ветра волнуется
Серебристый мех,
Ловкие ноги его
Уперлись в мох.
Хуличан (Лисица)
Хавкачан хуличан
Гоюмут улрэвэн
Долбунтан хутучэ
Тортэнду маяча.
Лисица
Вот хитрая лисица:
Мясо тяжело раненого нами зверя
Каждую ночь уносила
И в разных местах запас отложила.
Олики (Белка)
Бокаталбу тавунран
Хутулрэн дэвэнҥиту,
Дэплэҥгэй маялран
Чиктыякан олики.
Белка
Шишки собирает,
Таскает грибы,
Пищу себе запасает
Проворная белка.
Мунрукан (Заяц)
Окат бургаган иманран
Илэ-тала ангапча –
Мунрукан дэдэне бодэлэн
Элэ торлэ бивэтчэ.
Гургатан-такан талалнан,
Мявунни хинмач пэтэлнэн.
Аран-да эвэч биннэвэн
Хэнгитчэ ноҥман хуличан.
Заяц
На островке речном снег
И там и сям поразрыт-
Здесь зайца кривые лапы
Успели побывать.
Только усы у него блестят,
А сердце быстро бьется.
Мало у него радостного в жизни,
Преследует его лисица.